Verdwenen molens

Molens vinden we mooi in ons Nederlandse landschap, vooral de vele gerestaureerde en nog werkende molens zijn een sieraad voor hun omgeving. Vroeger, meer dan honderd jaar geleden, waren er veel meer molens, waarschijnlijk ruim 1500.
Helaas zijn er vele verdwenen. In Halfweg en omstreken staan nu nog maar twee molens, de Slokopmolen net ten zuiden van Spaarndam aan de Liede en een weidemolentje even ten westen van Spaarnwoude.
Meer dan vijftien molens stonden ooit in dit gebied, de meeste als poldermolen, maar ook een korenmolen.
De eerste molens in onze regio (maar buiten ons studiegebied) in het noordelijke deel van het Hoogheemraadschap Rijnland, waren twee poldermolens. De Romolen stond aan het Spaarne ten zuiden van de Rustenburgerbrug in Haarlem en de Poelmolen westelijk van de Haarlemse wijk Schalkwijk, waarschijnlijk op een plek waar nu de Ringvaart gegraven is. Deze molens dateerden uit het midden van de vijftiende eeuw.

De oudst bekende, verdwenen molen uit ons gebied is de Liedemolen. Oorspronkelijk gebouwd rond 1556 langs de Lagedijk in Haarlemmerliede. De stijgende zeespiegel (het IJ noordelijk van de Spaarndammerdijk was getijdewater) en de inklinkende veengronden van de polder noopten de inwoners van Spaarnwoude aan Rijnland toestemming te vragen een molen te mogen bouwen. De nieuwe molen, die eerst Spaerwouwermolen heette en pas later Liedemolen werd genoemd, moest de Vereenigde Binnenpolder gaan bemalen. Deze molen was geen lang leven beschoren. Tussen 1565 en 1580 is hij afgebroken. Het is waarschijnlijk dat in 1572 tijdens het beleg van Haarlem in de Tachtigjarige oorlog de molen door de Spanjaarden in brand gestoken is.
Al gauw bleek dat het oostelijk deel van de polder, het gebied dat toen Houtrick heette, te nat bleef. De bewoners van Houtrijk bouwden in 1580 een nieuwe poldermolen op een stelling. Deze molen stond langs de ‘Houtricker wech’, nu Batterijweg, en loosde zijn water via een sluis op het Haarlemmermeer. De trekvaart tussen Haarlem en Amsterdam, die in 1634 ten noorden van de Houtrijckermolen voltooid werd, isoleerde deze van het noordelijk deel van de polder.
De molen moest verplaatst worden. Dit gebeurde in 1635.
Voor de bemaling van het deel van de polder, dat zuidelijk van de trekvaart kwam te liggen, werd de Rottepoldermolen gebouwd vlakbij het huidige Rottepolderplein.                                                           

Geen van de drie voornoemde molens heeft de twintigste eeuw overleefd.

De Liedemolen heeft het nog het langst volgehouden (foto linksboven). In 1927 raakte deze molen zwaar beschadigd door het afwaaien van een wiek. De Historische Werkgroep Haerlem heeft nog een poging gedaan ‘de Lie’ van de ondergang te redden, maar de ingelanden, boeren vooral, wilden liever een mechanisch gemaal.
De Slokop, uit 1877, is de enige nog bestaande, ‘oude’ molen in onze gemeente, ten westen van de Liede.
Andere verdwenen molens worden in toekomstige artikelen behandeld.

                                                                                                     De Rottepoldermolen (1915) langs de Haarlemmerweg en de trekvaart

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Molen de Slokop (1935)

 

André van der Veen